مطالعه تطبیقی موتیو «خط» در دیوان نظیری و غزل های صائب

یکی از عناصر خیال­ آفرین و معنی­ساز در شعر شاعران طرز نو یا سبک هندی، موتیوها هستند. واژگان کلیدی معنی­آفرینی که در مرکز شبکه­های زبانی قرار می­گیرند و با ارتباط مفهومی و زبانی با واژگان یک مجموعه، ضمن استفاده از صنعت مراعات نظیر با شبکه تداعی­های زبانی، مفاهیم دقیق و باریکی می­آفرینند که در پیشبرد گفتمان معنایی شاعر با مخاطب، بخصوص در غزل بسیار مؤثر است. در دیوان نظیری نیشابوری برخی واژگان و ترکیب­های وصفی و اضافی، از دایره معناهای عادی و قاموسی خود خارج شده و با قرار گرفتن در مرکز شبکه­های زبانی به شاعر مدد رسانده­اند تا ضمن پدید آوردن تصاویر خیال بدیع و نو مفاهیم ذهنی خود را نیز به خواننده منتقل کند. مثلاً واژگانی مثل سپهر با 51 مورد استفاده یا خط با 74 مورد و خاک با 166 و کعبه با 125 بار کاربرد در معنی­سازی­های شاعرانه به نظیری مدد رسانده­اند. در این مقاله ضمن اشاره به برخی موتیوهای غزل­های نظیری کاربرد بن­مایه و موتیو خط در غزل­های نظیری و صائب با هم مقایسه شده­اند.